Recensie: Met Elkaar-Voor Elkaar – Patrick Loobuyck
In het kader van Maand van de Filosofie lazen vijf studenten de genomineerde boeken voor de Socratesbeker 2021. Dit keer delen we de recensie van Mark Koster over Met Elkaar-Voor Elkaar van Patrick Loobuyck.
Eeuwenoud licht op hedendaagse fenomenen
Met Elkaar Voor Elkaar van Patrick Loobuyck is een politiek-filosofisch boek dat de manier waarop wij als samenleving met de coronacrisis zijn omgegaan onder de loep neemt. De verschillende visies die mensen in de loop der tijd op de coronacrisis en het handelen van de overheid hebben gehad worden geanalyseerd, en worden via anekdotes toegankelijk gehouden. Ook gebruikt Loobuyck veel filosofen, en probeert hij ze te koppelen aan de manier waarop men heeft gereageerd op de crisis, en op de manier waarop er volgens gereageerd had moeten worden. Plato, Weber, Foucault en Hume komen allemaal aan bod en schijnen hun eeuwenoude licht op deze hedendaagse fenomenen via de lens van Loobuyck.
Het onderwerp van het boek is eentje waar bijna iedereen de afgelopen twee jaar mee bezig is geweest, en ikzelf ook. Je kon er eigenlijk ook niet omheen, en vooral niet als sociale en politieke filosofie je aan het hart gaat. Zelf probeer ik altijd nieuwe en interessante inzichten op te doen in de politiek, en met dit boek was dat niet anders. Mijn mening ligt vaak wel erg ver van die van Loobuyck, maar ik wil voor deze recensie focussen op de aspecten van het boek die voor iedereen interessant zijn, en wil ik dus niet alleen maar mijn meningen vergelijken met de meningen die in het boek staan.
Grote doelgroep
Het boek leest vlot, en het taalgebruik en de manier waarop de filosofen die aan bod komen gebruikt worden zijn vrij laagdrempelig. Dit vind ik een van de beste dingen aan het hele boek. Een boek als deze leent zich juist voor een grote doelgroep, en Loobuyck heeft het voor een zo breed mogelijk publiek geschreven. Dit zie je vooral aan de manier waarop hij hele bekende en alledaagse voorbeelden gebruikt om zijn visie op de samenleving te verhelderen. Neem bijvoorbeeld zijn uitleg over wat burgerschap voor hem betekent. Hij legt eerst uit wat het ongeveer in abstractie betekent, waarna hij het direct spiegelt aan een thuissituatie. Waarom zou je in een samenleving rechten en plichten hebben? Om dezelfde reden dat je dat thuis hebt. Iemand doet de afwas, iemand ruimt de tafel aan, etc. Het samenleven wordt er prettiger van en komt uiteindelijk iedereen beter uit. “Wie wil samenleven, moet regels respecteren. Althans, zo gaat het er bij mij thuis aan toe”. Dit is een voorbeeld van hoe je zo’n breed onderwerp als burgerschap gelijk heel wezenlijk kan maken, en dit doet Loobuyck vaker.
Loobucyk weet ook veel filosofen toegankelijk te maken door zijn manier van schrijven, en door de manier waarop hij hele abstracte theorie kan koppelen aan hele vanzelfsprekende praktische voorbeelden. Het toepassen van filosofen op de denkbeelden die we zo vaak in de media voorbij hebben zien komen verheldert de filosofen en de inhoud van de discussie zelf. Veel van de vragen en kwesties die aan bod komen zal je zelf vast ook bij nagedacht hebben. In de discussie over hoe de overheid had moeten reageren op de coronacrisis bijvoorbeeld, zijn er veel mensen die hebben gepleit voor een technocratie, een overheid die opgebouwd is uit experts op bepaalde gebieden. Is dit een goed idee, of tast dit de democratie aan? Door de ideeën van Plato hieraan te koppelen is meteen duidelijk wat Plato vond, en heb je direct een interessante overweging voor het heden.
“Plato heeft dus gelijk dat we een schip het best laten besturen door iemand die iets van navigatie kent, maar ik voeg er als democraat graag aan toe dat het ons, als passagiers toekomt om de richting en de bestemming te bepalen.”
Combinatiedenken
Inhoudelijk gezien doet hij vooral een beroep op mensen om genuanceerd verschillende standpunten te overwegen. Loobuyck ziet zichzelf als een “combinatiedenker”, iemand die meerdere oorzaken voor een probleem kan aankaarten, en die het midden kan houden tussen extreme posities. “… Combinatiedenken is daarom steeds op zoek naar en stelt zich open voor nieuw informatie die het beeld van de werkelijkheid verrijkt en genuanceerder maakt”. In de reactie van mensen op de coronacrisis positioneert hij zich tussen mensen die de coronacrisis een hoax vinden, en de mensen die vinden dat er een oneindige lockdown moet komen.
Hier komt ook mijn eerste kritiekpunt op het boek naar boven. Hij lijkt vaak te discussiëren met groepen op inhoud waar wat mij betreft niet de interessante discussies te vinden zijn. En hoewel hij zichzelf dus wil positioneren als een gebalanceerde en genuanceerde filosoof, wat op zichzelf niet slecht is, lijkt hij de genuanceerde blik ook niet altijd te kunnen richten op andere groepen. Hij zet zich bijvoorbeeld “als combinatiedenker” af tegen activisten, die volgens hem vaak maar een oorzaak van een probleem zien, en vooral maar schreeuwen. “Activisme durft weleens blind te maken voor de feiten die niet in het eigen kraam passen”. Zonder dat hij in dit soort kritiek op specifieke punten of posities ingaat is het lastig om grip te krijgen op zijn kritiek, en daarmee ook zijn op zijn eigen eventuele goeie tegenwerpingen.
Schakelt hij dan de activisten tegen de wooncrisis gelijk met de mensen die zeggen dat er een coronadictatuur is? En zo ja, waarom? Hij diept het niet genoeg uit, en houdt het vooral bij algemeenheden, wat zijn punten niet ten goede komt. Als hij een bepaalde groep in gedachte heeft bij het schrijven van deze tekst, ga dan in op die groep, in plaats van “sommige activisten”.
Tegenstanders
Hij maakt soms ook twijfelachtige keuzes voor welke tegenstanders hij uitkiest. Hij discussieert bijvoorbeeld met groepen die zeggen dat er een permanente lockdown zou moeten zijn, en dat we mondkapjes altijd en overal op moeten hebben, ook al heeft het geen effect, maar die groep is zo klein dat ik me afvraag hoe relevant deze groep nog is. Het is dus soms de vraag met wie hij daadwerkelijk in discussie is en waarom, wat niet geholpen wordt door veel van zijn tegenstanders in hun algemeenheid te beschrijven. In het boek doet hij dit ook wel, maar hij laat het ook vaak genoeg achterwege om bij mij het gevoel op te roepen dat hij te snel door standpunten heen gaat. Dit heeft als consequentie, en dit is mijn andere grote kritiekpunt van het boek, dat het boek te weinig diepgang heeft. Loobuyck heeft ervoor gekozen om het boek toegankelijk te schrijven, en dat vind ik een goeie keuze. In de manier waarop Loobuyck dit doet voelt het echter alsof het ten koste gaat van de diepgang. Als iets toegankelijk geschreven is hoeft het niet oppervlakkig te worden, maar bij dit boek lijkt het vaker dan niet het geval te zijn, en dat is jammer. Hij had de enorm brede lens iets kunnen vernauwen, dan was er minder het gevoel geweest dat hij de analyse beëindigt op het moment dat het interessant begint te worden.
Uiteindelijk komt het er voor mij op neer dat het boek een toegankelijke maar oppervlakkige analyse is van de politieke filosofie rondom de coronacrisis. Het kan een interessant boek zijn voor mensen die misschien een springplank willen hebben om te zien hoe je filosofen aan de actualiteit kan koppelen, maar het boek houdt het vooral bij voor zichzelf sprekende algemeenheden die de gebeurtenissen van de afgelopen twee jaar wat mij betreft niet recht toe doen. Het boek beschouwt alles vooral in de breedte, en als je iets wilt lezen wat veel vragen oproept om daar zelf verder over na te denken, dan is dit boek misschien iets voor jou. Verwacht alleen niet dat het boek een bevredigende en doortastende analyse gaat geven van hoe het wel moet, het meeste werk moet van jezelf komen. Het boek zet je daardoor wel aan tot denken, wat ik als het meest positieve van het boek zie, maar dat is misschien meer omdat het boek zoveel thema’s aansnijdt, dan dat het boek je ook een interessante uitwerking biedt.
Mark Koster (20) is tweedejaars student filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Ik heb een voorliefde voor sociale en politieke filosofie, en ik houd mij graag bezig met lezen, kunst en muziek.”
Lees ook de andere recensies op onze blog.
