Zelfliefde

Tsja, dan ben ik studentendominee bij NEWConnective en dan mag ik spreken over ‘zelfliefde’  voor studenten, hier bij Kairos. Gelukkig heeft Emma (bestuurlid) op fb al aangekondigd waar het over zal gaan: ‘Hoe zit het met liefde en het geloof? Wat kunnen we daarvan leren in onze overwegend atheïstische samenleving, waarin we bijna allemaal, zelfs studenten, op onze burn-out zitten te wachten? Waarschijnlijk meer dan je denkt.’ Dus zet je maar schrap.

Eerst maar eens de OpperGod van deze tijd: het alomtegenwoordige, alwetende Internet met de heilige Google als zijn geduldige assistent/e.

Als je googelt op zelfliefde (wie heeft dat wel eens gedaan? Ha! Eentje maar?! Moet je toch eens doen, het is heel verrassend) stuit je op een enorm scala aan tips en trucs met allemaal hetzelfde doel: jezelf leren van jezelf te houden. De titels buitelen over elkaar heen in overtreffende trap: 7 manieren om meer zelfliefde te ontwikkelen, De 10 geboden voor zelfliefde, 18x meer zelfliefde, 26 tips om van jezelf te houden.. Vaak zijn de sites opgebouwd volgens het stramien: eerst waar je last van hebt (zeg maar: zelfhaat), dan (soms) hoe dat zo is gekomen (nooit waardering gehad van je ouders of juist overprotectieve types die jouw eigenheid onbedoeld doodknuffelden, of door andere schadelijke ellende uit je jeugd, of niet geleerd hebben om grenzen te stellen), dan een rijtje tips en geboden en als uitsmijter de herhaling hoe belangrijk het is om van jezelf te houden. Zo vond ik bv een lijstje met gedragingen die je beter kunt veranderen als je meer van jezelf wilt houden. Een stel verboden dus. Wat je beter niet meer kunt doen:

Jezelf als oud vuil behandelen, Jezelf afzonderen als je het moeilijk hebt, Een opkomend rotgevoel verdoven, Jezelf vergelijken met anderen, Jezelf saboteren, Bang zijn dat je de boel voor de gek houdt (‘imposter syndrome’ oftewel   ‘bedriegerscomplex’), Bevestiging zoeken en pleasen,  Perfectionisme, Altijd sterk willen zijn, Controle houden, Doemdenken, Anderen verwijten maken, Overal lak aan hebben, Overpresteren. Allemaal voorbeelden die je juist af doen drijven van zelf-liefde. Ik denk dat iedereen hier in de zaal wel een paar van dat soort gedragingen herkent. Ik in elk geval wel…. Bijvoorbeeld: zodra ik mezelf betrap op een fout, gauw een ander de schuld geven zodat ik niet hoef te erkennen dat ik het mis had, want dan krijg ik meer hekel aan mezelf, of: op facebook (ja, ik ben nog van die generatie) op fb ronkende succesberichten van collega-dominees zien en dan mezelf maar een luizig studentendomineetje vinden…

Alle tips die ik vond om daar weer uit te komen, bespaar/ onthoud  ik jullie vanavond (sorry, ga zelf maar even een tijdje googelen). Niet omdat ik ze waardeloos zou vinden, want dat zijn ze zeker niet! Het gaat mij meer om de context waarin jij in je uppie, waarschijnlijk al in toch al niet al te vrolijke stemming, aan het scrollen bent langs die geweldige oplossingen

Een groot probleem met al die tips, geboden en verboden is namelijk: je voelt je herkend en erkend, je gaat het proberen, je faalt, je gaat het nog harder proberen, het lukt soms een beetje. En dan ga je ineens weer onderuit…met als eindresultaat: je hebt weer een pesthekel aan jezelf, nog erger dan voorheen, want dit kun je dus OOK al niet goed. Dus zoek je maar weer troost bij chocola of hypergezonde smoothies met natuurlijke dikmakende vruchtensuikers, of zet het op een drinken. Het is net als bij het zoveelste dieet uitproberen in je wanhopige eeuwig terugkerende pogingen om af te vallen. Want je vindt jezelf te dik en daarom haat je jezelf en dan lukt het weer niet en dan ga je scrollen op zelfliefde en dan…Of je gaat nog harder werken om alles nog beter te doen en vergeet dan weer je moeder te bellen waardoor je….zie je de cirkel?

Ik ben geen therapeut. Daar zijn er gelukkig een heleboel van, ook hele goede en betrouwbare. Die je niet opzadelen met alleen  to-do en don’t lijstjes, maar naar je luisteren en je een goede therapie geven. En die je heus niet direct nodig hebt als je je in een paar van deze voorbeelden herkent!

Mijn werk is net iets anders: ik probeer als studentendominee in gesprekken studenten te begeleiden bij  het ontmaskeren van wat ik hier maar eens ‘valse goden’ noem, die macht over je hebben, die je klein houden, die jou ervan weerhouden van jezelf te kunnen houden. De meedogenloze social media, je vriendencultuur met wie je altijd hoort te drinken tot laat, de strenge prestatiesfeer op je opleiding, de commercie die je altijd weer verleidt tot kopen.. die je vroeger of later weer achterlaten met een kater.

Dat zet ik expres vet aan nu, in mijn gesprekken heb ik het daar niet in zulke woorden over, maar ik probeer deze manier van spreken vanavond eens even uit bij jullie. Mijn werk is dus niet beter of slechter (hoop ik) dan van deskundige therapeuten, maar mijn invalshoek is net iets anders. 

Ik sta in een traditie waarvan je de inhoud, de leer, eigenlijk in 1 zin kunt samenvatten: Heb God lief boven alles en je naaste zoals jezelf. 

Ik ben er vanavond niet op uit jullie over te halenbij mijn club te komen, maar misschien hoor je wat gedachten die je aanspreken, waar je wat mee kunt, dat zou mooi zijn.Misschien zetten deze vragen je aan het denken: Wie heeft de macht over jou? Wat weerhoudt jou ervan om van jezelf te houden en evenveel van de mensen om je heen?

Heb God lief boven alles en je naaste zoals jezelf. De oplettende luisteraar, en wie van jullie is dat hier niet, zal het opvallen dat dat hele geloof gebaseerd is op een soort van paradox: de opdracht namelijk om lief te hebben. Als we ons hier eerst beperken tot de tweede helft van die opdracht: heb je naaste even lief als dat je jezelf liefhebt. Er zijn boeken en webpagina’s vol geschreven over verschillende soorten van liefde, variërend van jezelf compleet wegcijferend, altruïstisch in dienst stellen van een ander, tot de heftig erotische gepassioneerde brandende hartstochtelijke lust in de ander (of een heleboel anderen.). Simpel gezegd: je hebt liefde die alleen maar geeft en liefde die alleen maar neemt. Dat laat ik even rusten. 

Het gaat mij hier om de vraag: kun je een ander opdragen lief te hebben?! En je hoort de echo al: kun je jezelf opdragen lief te hebben? Nog verder: kun je jezelf opdragen jezelf lief te hebben? Ik aarzel of ik dit een retorische vraag moet noemen. Waarbij de vraag stellen, is haar beantwoorden. Misschien kunnen we daar straks nog even op doorgaan.

Een paar voorbeelden, geanonimiseerd natuurlijk (ik heb een ambstgeheim)! Een greep uit mijn gesprekken:

1. Studente die zich t.o.v. haar ouders schuldig voelt, omdat het vriendje dat ze heeft niet in het perfecte plaatje van pa&ma valt. Wie heeft de macht?
2. Student van allochtone afkomst die zich schuldig voelt , alweer t.o.v ouders, omdat hij een half jaar studievertraging oploopt doordat hij er eindelijk achter kwam dat er buiten de uni ook nog leven bestaat. En nu niet meer de perfecte zoon is. Of een andere, omdat hij zo eigenwijs was een andere weg te gaan dan zijn ouders hadden bedacht voor hem en nu een tentamen niet haalt. Wat houdt hem gevangen?
3. Een studente die een hekel heeft aan zichzelf omdat ze niet meer elke dag huilt om het overlijden van haar vader. Nu lijkt het alsof ze niet echt van hem houdt. En niet meer de perfecte dochter lijkt
4. Een Marokkaans-Amsterdamse studente die zichzelf verwijt dat ze een vak niet heeft gehaald, maar de avond ervoor was gaan chillen nadat ze drie maanden thuis het huishouden had gedaan omdat haar moeder in het ziekenhuis lag én haar broertje had geholpen met zijn profielwerkstuk.

Deze studenten lukt het niet, staan zichzelf niet toe om zichzelf lief te hebben. Veroordelen hun eigen imperfectie. Aan hen stel ik vragen als: mag je van je zelf ook wat milder zijn voor jezelf? Juist hun behoefte om anderen liefde te geven: hun ouders, hun vrienden, vluchtelingen, noem maar op, geeft hen een schuldgevoel als ze daarin te kort schieten doordat ze ook eens aan zichzelf denken. Hen probeer ik er dan aan te herinneren dat hun liefde voor anderen henzelf  juist nekt. Dat je op den duur er zelf aan onderdoor gaat als je niet ook voor jezelf zorgt, lief bent voor jezelf.

Dat klinkt dan vreselijk soft, maar daar gaat het wel om: dat je de liefde laat regeren, in een goede balans tussen liefde voor jezelf en liefde voor een ander.

Ik sluit af met een schietgebedje voor de eigen imperfectie:

“O Heer, laat me de waarheid over mezelf zien. Hoe schitterend die ook is.”